Аб супрацьдзеянні карупцыі-Доломит

Антыкарупцыйнае заканадаўства

Закон Рэспублікі Беларусь ад 15.07.2015 № 305-З "Аб барацьбе з карупцыяй"

Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 10.05.2019 № 3 "Аб дадатковых мерах па барацьбе з карупцыяй"

Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 26.12.2011 № 1732 (рэд. ад 30.04.2019) «Аб зацвярджэнні Тыпавога палажэння аб камісіі па супрацьдзеянні карупцыі»

Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 15.12.2014 № 5 (рэд. ад 09.04.2020) "Аб узмацненні патрабаванняў да кіруючых кадраў і работнікаў арганізацый"

Закон Рэспублікі Беларусь ад 04.01.2014 № 122-З (рэд. ад 09.01.2018) "Аб асновах дзейнасці па прафілактыцы правапарушэнняў"

Пастанова 30 снежня 2014 г. № 30/1257/2/260 "Аб зацвярджэнні крытэрыяў ацэнкі дзейнасці дзяржаўных органаў і іншых арганізацый па барацьбе з карупцыяй і эканамічнымі правапарушэннямі"

Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 12.09.2019 № 619 «Аб выплаце ўзнагароджання і іншых выплат фізічнай асобе, якая садзейнічае выяўленню карупцыі»

Локальные правовые акты МАиС РБ

Лакальныя прававыя акты Міністэрства архітэктуры і будаўніцтва Рэспублікі Беларусь

Пералік карупцыйных правапарушэнняў і злачынстваў

Сумеснай пастановай Генеральнай пракуратуры Рэспублікі Беларусь, Камітэта дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь, Аператыўна-аналітычнага цэнтра пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь, Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь, Камітэта дзяржаўнай бяспекі Рэспублікі Беларусь і Следчага камітэта Рэспублікі Беларусь у снежні 2013 г. зацверджаны дзейны пералік карупцыйных злачынстваў:

крадзеж шляхам злоўжывання службовымі паўнамоцтвамі (артыкул 210 КК);
легалізацыя («адмыванне») матэрыяльных каштоўнасцяў, набытых злачынным шляхам, учыненая службовай асобай з выкарыстаннем сваіх службовых паўнамоцтваў (часткі 2 і 3 артыкула 235 КК);
злоўжыванне ўладай або службовымі паўнамоцтвамі з карыслівай ці іншай асабістай зацікаўленасці (часткі 2 і 3 артыкула 424 КК);
бяздзейнасць службовай асобы з карыслівай ці іншай асабістай зацікаўленасці (часткі 2 і 3 артыкула 425 КК);
перавышэнне ўлады або службовых паўнамоцтваў, здзейсненае з карыслівай ці іншай асабістай зацікаўленасці (часткі 2 і 3 артыкулы 426 КК);
незаконны ўдзел у прадпрымальніцкай дзейнасці (артыкул 429 КК);
атрыманне хабару (артыкул 430 КК);
дача хабару (артыкул 431 КК);
пасярэдніцтва ў хабарніцтве (артыкул 432 КК);
злоўжыванне ўладай, перавышэнне ўлады або бяздзейнасць улады, учыненыя з карыслівай або іншай асабістай зацікаўленасці (частка 1 артыкула 455 КК).

Прафілактычныя матэрыялы

Барацьба з карупцыяй - найважнейшая задача дзяржавы

На розных этапах грамадскага развіцця адной з самых згубных з'яў выступае карупцыя (ад лац. corrumpere - псаваць). Злоўжыванне ўладай для атрымання выгады ў асабістых мэтах суправаджае чалавецтва са старажытных часоў. Нягледзячы на тое, што гісторыя ведае нямала прыкладаў барацьбы з гэтым злом (часам вельмі жорсткіх), на жаль, яно не зжыта да гэтага часу. У XXI стагоддзі карупцыя застаецца ў ліку актуальных праблем, уласцівых усім без выключэння краінам. Карупцыйныя правапарушэнні наносяць каласальную матэрыяльную шкоду сучасным дзяржавам. Штогод у свеце на хабары траціцца 1 трлн. долараў ЗША. Гэтыя дадзеныя прыведзены ў леташнім даследаванні ААН, падрыхтаваным да Міжнароднага дня барацьбы з карупцыяй (адзначаецца 9 снежня). У выніку карупцыі дзяржавы недаатрымліваюць штогод 2,6 трлн. даляраў ЗША - суму, эквівалентную 5% сусветнага ВУП. У краінах, якія развіваюцца страты, звязаныя з карупцыяй, пераўзыходзяць у 10 разоў сумы, якія выдзяляюцца ў якасці афіцыйнай дапамогі. У Еўрапейскай камісіі ЕС сцвярджаюць, што карупцыя кожны год прыносіць урон еўраэканоміцы ў памеры 120 млрд. еўра. А паводле ацэнак Еўрапейскага бюро па барацьбе з махлярствам (англ. - OLAF), краіны Еўрапейскага саюза штогод губляюць ад карупцыі 323 млрд. еўра. У Беларусі створаны і на практыцы рэалізаваны механізмы дзяржаўнай антыкарупцыйнай палітыкі, якія даказалі сваю эфектыўнасць.

Негатыўны ўплыў карупцыі на сацыяльна-эканамічныя працэсы

У беларускім заканадаўстве карупцыя вызначана як наўмыснае выкарыстанне службовага становішча ў мэтах супрацьпраўнага атрымання маёмасці або іншай выгады, а таксама подкуп службовага або прыраўнаванага да яму асобы. Асноўныя негатыўныя эканамічныя наступствы ад карупцыі заключаюцца ў наступным:

пашыраецца ценявая эканоміка (а на яе аснове крымінальны бізнэс), што прыводзіць да памяншэння падатковых паступленняў і паслабленне бюджэту;
парушаецца канкурэнтнае рэгуляванне рынку, паколькі "канкурэнтаздольным" становіцца той, хто атрымаў перавагі незаконна;
неэфектыўна выкарыстоўваюцца бюджэтныя сродкі пры размеркаванні дзяржаўных заказаў і крэдытаў;
у выпадку парушэнняў у ходзе прыватызацыі, а таксама штучных банкруцтваў запавольваецца з'яўленне эфектыўных прыватных вытворчасцей і ўласнікаў;
павышаюцца сабекошт вытворчасці прадукцыі і тавараў, адпускныя (рознічныя) цэны за кошт карупцыйных "накладных выдаткаў", расце інфляцыя;
пагаршаецца інвестыцыйны клімат. У агентаў рынку з'яўляецца нявер'е ў здольнасць уладаў усталёўваць, кантраляваць і выконваць сумленныя правілы рынкавых адносін.

Заканадаўства Рэспублікі Беларусь аб барацьбе з карупцыяй

У Беларусі створана эфектыўная заканадаўчая база па барацьбе з карупцыяй ва ўсіх сферах жыццядзейнасці грамадства. Прававыя асновы антыкарупцыйнай дзейнасці ў нашай краіне змяшчаюцца ў Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, якая рэгламентуе найболей важныя грамадскія адносіны. Акрамя таго, наша краіна з'яўляецца актыўнай удзельніцай шэрагу канвенцый ААН і Савета Еўропы ў галіне барацьбы з карупцыяй і арганізаванай злачыннасцю. Выконваючы адпаведныя міжнародныя абавязацельствы, Рэспубліка Беларусь у рамках сваёй прававой сістэмы паслядоўна прымае заканадаўчыя, адміністрацыйныя і іншыя антыкарупцыйныя меры. На рэалізацыю норм Канстытуцыі і міжнародна-прававых актаў накіраваны Закон Рэспублікі Беларусь ад 15 ліпеня 2015 года № 305-З "Аб барацьбе з карупцыяй" (далей - Закон аб барацьбе з карупцыяй). У Законе аб барацьбе з карупцыяй:

устаноўлены антыкарупцыйныя абмежаванні і забароны для дзяржаўных службовых і прыраўнаваных да ім асоб;
рэгламентаваны парадак урэгулявання канфлікту інтарэсаў;
неэфектыўна выкарыстоўваюцца бюджэтныя сродкі пры размеркаванні дзяржаўных заказаў і крэдытаў;
змяшчаецца прававое рэгуляванне дэкларавання даходаў і маёмасці, устаранення наступстваў карупцыйных правапарушэнняў, ажыццяўлення кантролю (у тым ліку грамадскага) і нагляду за дзейнасцю па барацьбе з карупцыяй. Адказнасць за правапарушэнні, якія ствараюць умовы для карупцыі, і карупцыйныя правапарушэнні ўстанаўліваецца Кодэксам Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэннях (далей - КаАП), Крымінальным кодэксам Рэспублікі Беларусь (далей - КК) і іншымі актамі заканадаўства.

Антыкарупцыйнае заканадаўства Рэспублікі Беларусь складаецца таксама з іншых нарматыўных прававых актаў, накіраваных на спыненне, прафілактыку, папярэджанне карупцыі і барацьбу з ёй.

Суб'екты супрацьдзеяння карупцыі

У Рэспубліцы Беларусь сфарміравана адзіная сістэма дзяржаўных органаў, якія ажыццяўляюць барацьбу з карупцыяй, іх спецыяльных падраздзяленняў і дзяржаўных органаў і іншых арганізацый. Барацьбу з карупцыяй ажыццяўляюць органы пракуратуры, унутраных спраў і дзяржаўнай. бяспекі. Дзяржаўным органам, адказным за арганізацыю барацьбы з карупцыяй, з'яўляецца Генеральная пракуратура Рэспублікі Беларусь. У барацьбе з карупцыяй удзельнічаюць Следчы камітэт Рэспублікі Беларусь, органы Камітэта дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь, Дзяржаўны мытны камітэт Рэспублікі Беларусь і мытні, Дзяржаўны пагранічны камітэт Рэспублікі Беларусь і іншыя органы пагранічнай службы Рэспублікі Беларусь, Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь і яго інспекцыі, Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь і яго тэрытарыяльныя органы, Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь, іншыя банкі і нябанкаўскія крэдытна-фінансавыя арганізацыі, а таксама іншыя дзяржаўныя органы і іншыя арганізацыі ў межах сваёй кампетэнцыі ў адпаведнасці з актамі заканадаўства. У рэспубліканскіх органах дзяржаўнага кіравання і іншых дзяржаўных арганізацыях, падпарадкаваных Ураду Рэспублікі Беларусь, абласных, Мінскім гарадскім, гарадскіх, раённых выканкамах, мясцовых адміністрацыях раёнаў у гарадах, кіруючых кампаніях холдынгаў створаны камісіі па супрацьдзеянні карупцыі. У паседжаннях камісій, як правіла, удзельнічаюць прадстаўнікі пракуратуры, органаў унутраных спраў, сродкаў масавай інфармацыі. Сіла грамадскасці (грамадзян і грамадскіх аб'яднанняў) заключаецца ў прыцягненні увагі да тых ці іншых праблем, развязальных у далейшым дзяржаўнымі органамі. Праз спецыяльную форму, прадугледжаную на сайтах дзяржаўных органаў, грамадзяне, якія ажыццяўляюць барацьбу з карупцыяй, маюць магчымасць паведаміць аб вядомых ім фактах карупцыі. (у тым ліку ананімна), а таксама звярнуцца па тлумачэнне пытання, якое цікавіць, падаць заяву, прапанову, скаргу.

Адказнасць за здзяйсненне карупцыйных дзеянняў

У залежнасці ад наступстваў карупцыйных правапарушэнняў у Рэспубліцы Беларусь устаноўлена крымінальная, адміністрацыйная, дысцыплінарная і грамадзянска-прававая адказнасць. Сумеснай пастановай Генеральнай пракуратуры Рэспублікі Беларусь, Камітэта дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь, Аператыўна-аналітычнага цэнтра пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь, Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь, Камітэта дзяржаўнай бяспекі Рэспублікі Беларусь і Следчага камітэта Рэспублікі Беларусь у снежні 2013 г. зацверджаны дзейны пералік карупцыйных злачынстваў:

крадзеж шляхам злоўжывання службовымі паўнамоцтвамі (артыкул 210 КК);
легалізацыя («адмыванне») матэрыяльных каштоўнасцяў, набытых злачынным шляхам, учыненая службовай асобай з выкарыстаннем сваіх службовых паўнамоцтваў (часткі 2 і 3 артыкула 235 КК);
злоўжыванне ўладай або службовымі паўнамоцтвамі з карыслівай ці іншай асабістай зацікаўленасці (часткі 2 і 3 артыкула 424 КК);
бяздзейнасць службовай асобы з карыслівай ці іншай асабістай зацікаўленасці (часткі 2 і 3 артыкула 425 КК);
перавышэнне ўлады або службовых паўнамоцтваў, здзейсненае з карыслівай ці іншай асабістай зацікаўленасці (часткі 2 і 3 артыкулы 426 КК);
незаконны ўдзел у прадпрымальніцкай дзейнасці (артыкул 429 КК);
атрыманне хабару (артыкул 430 КК);
дача хабару (артыкул 431 КК);
пасярэдніцтва ў хабарніцтве (артыкул 432 КК);
злоўжыванне ўладай, перавышэнне ўлады або бяздзеянне ўлады, учыненыя з карыслівай ці іншай асабістай зацікаўленасці (частка 1 артыкула 455 КК).

КК устанаўлівае вельмі суровыя санкцыі за ўчыненне карупцыйных злачынстваў, якія дасягаюць 15 гадоў пазбаўлення волі з канфіскацыяй маёмасці і з пазбаўленнем права займаць пэўныя пасады або займацца пэўнай дзейнасцю.